Zagadnienia historyczne

Wenecja pod koniec XVI wieku i w I połowie XVII wieku, część II

Bazylika Św. Marka nie była jedynym miejscem, gdzie można było usłyszeć muzykę. W stolicy Republiki, Kościół i państwo zawsze stawiane były na równi. Stąd też potrzeby muzyczne państwa były tak samo ważne, jak potrzeby muzyczne kościoła. Wszelakie procesje i festiwale odbywały się zawsze z wielkim rozmachem i splendorem.

Szczególnie ważnym świętem dla Wenecji był Dzień Świętego Marka – patrona miasta i równocześnie opiekuna jednego z największych i najwspanialszych kościołów. Uroczystość organizowana była jako dziękczynienie za uratowanie miasta od zarazy. Ponadto w swoim przepychu i bogactwie, podkreślać miała potęgę Republiki Weneckiej. Połączenie święta religijnego ze świeckim miało swoje odzwierciedlenie w całej celebracji. Oprócz zapewnienia odpowiedniej muzyki, dbano także o wystawne i barwne stroje, które nie byłyby konieczne, przy oprawie święta wyłącznie religijnego.

Poza mieszkańcami, w uroczystościach uczestniczyli przede wszystkim: doża, senatorowie, dostojnicy kościelni i ambasadorowie obcych państw. „Za nimi grający na puzonach, ubrani w czerwone szaty, harmonijnie grający całą drogę”.

Arnold Denis, Ceremonial Music in Venice at the Time of the Gabrielis, (oryginalny zapis: „Behind them come the players with trombones, clad in red, playing harmoniously all the way”)
Kanał w Wenecji

Innym ważnym wydarzeniem, był dzień „zaślubin morza” (Wedding to the Sea). Całe obchody, rozpoczynały się mszą świętą na wyspie Lido w kościele Św. Mikołaja. Z tego okresu zachowało się kilka dość barwnych opisów, sporządzonych głównie przez, młodych, zaciekawionych turystów angielskich (m. in. . Richard Lassels, The Voyage of Italy, Paris, 1670, pp. 412-14). Stąd też wiemy, że w oprawie bardzo duża rolę odgrywali muzycy. Sam Monteverdi uskarżał się ponoć na ogrom obowiązków w tamtym czasie. Wiązały się one z przygotowywaniem nowych kompozycji oraz nadzorem nad instrumentalistami i chórzystami.

więcej na temat uroczystości tutaj

Oprócz kościołów i bazyliki, ważnymi ośrodkami rozwoju muzyki w Wenecji, były także teatry. Prezentowano w nich głównie opery, przeznaczone dla szerokiego grona odbiorców. Pierwszą publiczną instytucją tego typu, był otworzony w 1637 r., Teatr San Cassiano. Stanowił on wizytówkę, pośród licznych instytucji kulturalnych istniejących w Wenecji.

Z racji, iż wenecka opera w znacznej mierze skupiała się na śpiewie solowym, chóry były bardzo rzadko używane. Z podobnego względu, orkiestra teatralna, była raczej mało liczna. Zazwyczaj składała się z pięciu instrumentów strunowych i dwóch klawesynów. W ostatnich trzech dekadach XVII wieku, poszerzono ją o trąbki i oboje, grające głównie w symfoniach.  Z czasem, w ważniejszych ariach, starano się zastępować prosty akompaniament continuo, orkiestrą.

Pomimo, że w Wenecji było wiele miejsc, gdzie można było publicznie prezentować muzykę, nie brakowało jej także na prywatnych spotkaniach. W stolicy Republiki, działały w XVII wieku cztery słynne kapele (rody muzyków): Incurabili, Mendicanti, Derelitti, Pieta (szczyt swojego rozwoju osiągnęły one w XVIII w.). Ich głównym celem, było wprawianie słuchaczy w zachwyt. Wszyscy posiadali bowiem ogromne umiejętności w grze i śpiewie, dzięki którym uświetniali wiele książęcych uczt i spotkań o nieco mniejszej randze

Wenecja przełomu wieków XVI i XVII zadziwiała nie tylko różnorodnością, ale i ilością kompozycji wszelakiego rodzaju. W mieście tworzono i wykonywano także muzykę instrumentalną, wśród której dominowały sonaty. Pierwszym jej rodzajem była sonata da chiesa, odpowiednia dla muzyki kościelnej, drugim sonata da camera, która bardziej nadawała się do celów rozrywkowych. Wiadomo jednak, że wczesne zbiory kompozycji tego typu, często nie zawierały w swoich tytułach powyższego rozróżnienia. Stąd też możliwym było, że czasem łączono w jednym wydaniu zarówno sonaty kościelne, jak i świeckie.

Rozwijająca się na terenie Republiki Wenecji muzyka liturgiczna i świecka bez wątpienia przyczyniła się do rozwoju drukarstwa muzycznego. W tym czasie oficyny wydawnicze miasta należały do najsłynniejszych w całej Italii. W XVI wieku, pionierem pośród wydawnictw znajdujących się w Republice, stała się oficyna Ottaviano Petrucciego, gdzie napotkać można było wiele wyśmienitych dzieł muzyki religijnej m.in. kompozycje Ockeghema, Obrechta, Josquina des Pres. Nieco później, w latach 30-tych XVI wieku, zasłynął także Francuz Antoine Gardane, który dał początek słynnemu weneckiemu rodowi drukarzy.

Do XVII wieku, życie muzyczne Wenecji kwitło. Niestety, w pierwszych dekadach XVIII wieku, Republika zaczęła stopniowo upadać, co doprowadziło do jej ostatecznego rozpadu w końcu stulecia. W związku z tym, wiele istniejących wówczas w mieście instytucji zamknięto, zaś spore grono kompozytorów i muzyków, zmuszonych było szukać swojego szczęścia w innych miastach.

AG


Bibliografia:

1. Denis Arnold, Giovanni Gabrieli, Londyn (Oxford University Press), 1974.

2. Fabbri Paolo, Monteverdi, Turyn 1985.Obniska Ewa, Caludio Monteverdi. Życie i twórczość, Gdańska 1993

3. Ongaro Gulio, Selfridge – Field Eleanor, Venice (To 1600, 1600-1750), w: The New Grove Dictionary of Music and Musicans, red. Stanley Sadie, tom 26, Londyn 2001.

3. Przywecka – Samecka Maria, Drukarstwo muzyczne w Europie do końca XVIII wieku, Wrocław 1987.